29 november 2017

#AndersFormeren bij gemeenteraadsverkiezingen 2018

De landelijke formatie is al weer even achter de rug. Met de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018 in het vooruitzicht is de vormgeving van het formatieproces nog steeds actueel. Vanuit Code Oranje is in samenwerking met Democratic Challenge / De VNG een initiatief ontstaan dat oproept tot meer verbindende en co-creërende formaties na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018: #AndersFormeren. Omdat ik persoonlijk geloof dat het inderdaad anders en beter kan, probeer ik actief bij te dragen aan dit initiatief. Hieronder een kort overzicht van de activiteiten tot nu toe, met links voor meer informatie, en tot slot een uitnodiging om bij te dragen aan #AndersFormeren in jouw gemeente in 2018.

De start: ‘De kabinetsformatie in co-creatie’
Het initiatief is ontstaan tijdens een bijeenkomst van Code Oranje op 9 maart 2017. Bert Blase begeleidde een gesprekstafel over formeren in co-creatie. Aan de tafel is verkend wat het eigenlijke doel van de formatieperiode is en welke ongewenste effecten optreden in de ontstane gewoonte van coalitievorming en van kabinetsformatie.

We hebben ervaringen in verschillende gemeenten geïnventariseerd met een andersoortige aanpak van formeren. Genoemd zijn gemeenten als Oude IJsselstreek, Utrechtse Heuvelrug, Zwijndrecht en Alblasserdam. In deze gemeenten zijn ‘agenda’s’ en ‘akkoorden’ tot stand gekomen op basis van (bijvoorbeeld) raadsbrede samenspraak, actieve (on- en offline) consultatie van de inwoners, ‘consent’ besluitvorming, en aangereikte en gezochte ‘inspiratie’ uit de samenleving. Op basis van deze ervaringen hebben we handreikingen geformuleerd voor een transparant proces van nationale agendavorming en kabinetsformatie op basis van de principes van co-creatie. Ook is hier het idee van de petitie onstaan, als één van de middelen om aandacht te vragen voor #AndersFormeren op landelijk niveau. Verslag van de avond.

Focus verlegd naar de Gemeenteraadsverkiezingen: ervaringen uit 2014

Omdat de trein van de landelijke formatie inmiddels al was vertrokken, hebben we de aandacht in het voorjaar verschoven naar de komende gemeenteraadsverkiezingen. Met als eerste stap: het verzamelen en onderling uitwisselen van concrete ervaringen met AndersFormeren rondom de verkiezingen van 2014. In samenwerking met Democratic Challenge / VNG hebben we de ‘Leer- en Inspiratiesessie Anders formeren’ georganiseerd op 9 juni. Gemeente Utrechtse Heuvelrug was gastheer. Verder waren gemeente Kaag & Braassem, Oude IJsselstreek, Heerhugowaard en Amersfoort vertegenwoordigd. Daarnaast nam ook de Raad voor het openbaar bestuur deel, die al eerder het ‘Regeerakkoord als startdocument‘ publiceerde.

Ervaringen in verschillende gemeenten rondom de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 bewijzen dat formeren anders kan dan ‘traditioneel’ achter gesloten deuren met een beperkt aantal politieke partijen die samen een meerderheid hebben in de gemeenteraad. Onder andere gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft zich toen een koploper getoond door een raadsprogramma vast te stellen met alle in de raad gekozen fracties en met input vanuit de lokale samenleving. Één van de vernieuwende elementen in de aanpak was dat besluiten werden genomen op basis van consent in plaats van op basis van meerderheid van stemmen. Zie uitnodiging en verslag van de bijeenkomst.

Inspiratie voor #AndersFormeren in 2018

Het verzamelen van de ervaringen uit 2014 had vooral tot doel om gemeenten te inspireren tot (een beetje meer) AndersFormeren in 2018. Een workshop tijdens de Dag van de Lokale Democratie op 17 november bood hiervoor een mooie gelegeheid. Gaaf dat er veel belangstelling was!

Doelstelling van de workshop was met elkaar op zoek te gaan naar essentiële ingrediënten voor AndersFormeren. Dat hebben we gedaan op basis van twee concrete praktijkervaringen met AndersFormeren in 2014 (gemeente Kaag en Braassem en gemeente Utrechtse Heuvelrug) en de kennis en ervaring van de deelnemers. Conclusie: AndersFormeren kán en smaakt naar meer.

VNG-Utrecht: Thema-avond Formeren, zo kan het ook!

In de aanloop naar de komende gemeenteraadsverkiezingen zouden partijen zich serieus moeten buigen over de vraag of het traditionele formatieproces nog wel volstaat. Anders formeren levert namelijk behoorlijk wat voordelen op voor de lokale democratie. Nu de voorbereidingen voor de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag 21 maart 2018 op gang komen, nadert ook het moment dat raadsfracties met elkaar in gesprek gaan over het formeren van een nieuwe coalitie en een daaraan gekoppeld akkoord. Tegen die achtergrond hielden de VNG afdeling Utrecht en het landelijke programma ‘Lokale Democratie in Beweging’ (ministerie BZK en de landelijke VNG) in de raadzaal van het stadhuis van IJsselstein de bijeenkomst ‘Formeren, zo kan het ook!’ over alternatieve vormen van formeren. AndersFormeren was er bij. Zie verslag van de bijeenkomst.

Oproep in Binnenlands bestuur: Gemeenteraden moeten al vóór de verkiezingen nadenken over vormgeving formatieproces

“De campagnes moeten nog beginnen, maar toch moeten gemeenteraden nu al nadenken over het formatieproces. Althans, als zij dat volgens sociocratische principes willen doen, waarin besluitvorming op basis van ‘consent’ centraal staat. Met een raadsbreed programma als resultaat. Utrechtse Heuvelrug heeft er goede ervaringen mee.” De online-versie van het artikel lees je hier.

ROB-bundel ‘Nieuwe politiek, nieuwe akkoorden’

Tijdens de VNG Atriumlezing op 22 februari 2018 presenteerde de Raad voor het openbaar bestuur een bundel met ervaringen van 10 gemeenten die na de verkiezingen van 2014 ervoor kozen hun burgers actief te betrekken bij het opmaken van hun bestuurs- en of beleidsakkoord. “Ook lessen die zij geleerd hebben, de valkuilen en de succesfactoren zijn beschreven. Voor lokale partijen, griffiers, burgemeesters en anderen die na de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 voor de opdracht staan een nieuwe coalitie te sluiten in hun gemeente, kunnen deze voorbeelden inspireren en motiveren de burger hier meer bij te betrekken.” Je kan de bundel hier downloaden.

Call for action richting komende verkiezingen

Met zo’n vier maanden tot verkiezingen is dit het ideale moment om binnen uw eigen gemeente het gesprek te openen over hoe de formatie rondom de komende verkiezingen ingevuld zal worden: met welke partijen? met welke rol voor de lokale samenleving? hoe gaan we dan beslissingen nemen?

We hebben de workshop tijdens de Dag van de Lokale Democratie afgerond met de volgende ‘Call for action’:
– Ga in je eigen omgeving het gesprek aan over de vormgeving van het formatieproces: ter inspiratie een overzicht van de mogelijkheden
– Initieer een lokale inspiratie- / ontwerpsessie over formatieproces 2018 in je eigen gemeente;
– Breng een motie in de gemeenteraad met de oproep om een aantal scenario’s uit te werken voor de vormgeving van het formatieproces;
– Organiseer een gezamenlijke kennismaking met besluitvorming obv consent (want je gelooft pas dat het werkt als je het zelf hebt ervaren);
– Beschijf het beoogde formatieproces in het eigen verkiezingsprogramma;
– Initieer een petitie #AndersFormeren in je eigen gemeente;
– Meld je aan voor de nieuwsbrief #AndersFormeren om ideeën en ervaringen te blijven uitwisselen (zie e-mailadres hieronder).

Doe je mee?

Heb je andere waardevolle ervaringen met AndersFormeren te delen? Heb je vragen over hoe dat in jouw gemeente zou kunnen? Zoek je ondersteuning voor een inspiratiesessie of kennismaking met consent? Of ben je er van overtuigd dat dat nooit gaat werken? Ik hoor graag via 06-21157634 of robvandereyden@veranderarchitect.nl