11 november 2013
Op 13 maart 2013 is in het Vaticaan de nieuwe paus gekozen: Franciscus I. De verkiezing is volgens een oude procedure verlopen. Die wordt hieronder kort toegelicht. De ‘sociocratische verkiezingsprocedure’ is een alternatief. Zou deze tot verkiezing van een andere paus hebben geleid? Of tot meer tevredenheid onder de kardinalen? Zou dat Franciscus I een betere start hebben gegeven?
Hoe wordt een nieuwe paus gekozen?
Alle kardinalen krijgen een papier met daar op “Eligio in sum mum pontifical” (ik kies als paus), ze vullen daaronder zelf de naam in van hun favoriete kandidaat. Iedere kardinaal kan gekozen worden. In theorie zelfs een niet-kardinaal, maar dat is sinds de veertiende eeuw niet meer voorgekomen. De kardinalen moeten een voor een naar voren komen. Ze zweren dat de keuze volgens hen het beste is voor God en de Kerk en stoppen het briefje in een schaal.
Nadat iedereen zijn stem heeft uitgebracht, worden de stemmen geteld door drie opzichters. De stemmen worden hardop uitgesproken en vervolgens aan een draad gerijgt. Als alle namen zijn opgenoemd worden de uiteinden van de draad aan elkaar geknoopt. De stemopnemers tellen de stemmen op en noteren de totalen.
Voor de verkiezing van de paus is een twee derde meerderheid vereist (bij eerdere conclaven werd na 34 stemrondes een gewone meerderheid van stemmen voldoende, dat heeft paus Benedictus XVI teruggedraaid). Dus 77 van de 115 aanwezige kardinalen zullen op één kandidaat moeten stemmen. Indien niemand de vereiste meerderheid heeft, worden de stemmen verbrand (zwarte rook) en begint het proces opnieuw. Als een kandidaat wel de vereiste meerderheid heeft, vraagt de kardinaal-deken of de betrokkene zijn keuze aanvaardt. Zo ja, dan volgt de ‘witte rook’ en de woorden ‘Habemus Papam’.
Doorgaans blijft de paus in zijn ambt tot aan zijn overlijden. Hij kan ook zijn ambt zelf neerleggen, maar dit komt in de praktijk weinig voor. De laatste keer dat dit gebeurde was Paus Benedictus XVI in 2013, maar dáárvoor was het in 1415 toen Paus Gregorius XII gedwongen werd terug te treden.
Hoe zou het gaan volgens de sociocratische verkiezingsprocedure?
Het stemformulier zou gewoon blijven bestaan. Iedere kardinaal vult hierop zijn voorkeurskandidaat in en levert het in bij de verkiezingsleider: de kardinaal-deken. Dan komt een belangrijk verschil: alle kardinalen wordt gevraagd om de beurt publiekelijk toe te lichten wie hun voorkeurskandidaat is en waarom dat zo is. Hierover wordt niet gediscussieerd. Vervolgens wordt een tweede ronde gehouden waarin aan iedere kardinaal wordt gevraagd of hij op basis van de eerste ronde zijn keuze wil aanpassen. Zo ja, dan wordt opnieuw gevraagd naar de voorkeurskandidaat en toelichting. Eventueel vindt nu discussie plaats over de uitgesproken kandidaten en argumenten om deze te kiezen.
Op basis van de uitgebrachte stemmen en de gevoerde discussie doet de kardinaal-deken een voorstel voor wie de nieuwe paus zou moeten worden. Hij legt dit voorstel in een besluitvormingsronde. Aan iedere individuele kardinaal wordt gevraagd of hij in zou kunnen stemmen met / zijn ‘consent’ zou kunnen geven aan de voorgestelde paus.
Als één of meerdere kardinalen (nog) geen consent kunnen geven aan de voorgestelde kandidaat, is er nog geen besluit over de nieuwe paus. Ook niet als meer dan twee derde van kardinalen hun consent geven en zelfs niet als slechts één van de kardinalen geen consent geeft. De kardinaal-deken vraagt nu de kardinaal / kardinalen met bezwaar om hun bezwaren toe te lichten. Vervolgens is het de verantwoordelijkheid van alle aanwezigen om te proberen deze bezwaren weg te nemen. Als dit leidt tot een nieuw voorstel voor een kandidaat, dan volgt een nieuwe besluitvormingsronde, waar ieder om consent wordt gevraagd.
Als geen van de kardinalen ‘overwegend en beargumenteerd bezwaar’ heeft, dan is het voorstel met consent aangenomen en volgt de witte rook…
En had dat dan verschil gemaakt?
Zou met de sociocratische verkiezingsprocedure een andere paus zijn gekozen? Was de procedure beter, eerlijker of efficiënter geweest? Zouden de deelnemende kardinalen zich beter gehoord voelen? Zou Franciscus I een betere start hebben kunnen maken?
Ik ben benieuwd naar jullie reactie!
